Antik Dünyada Spor ve Olimpiyatlar

Hazır Covid-19 nedeniyle ertelenen 2020 Olimpiyatları 1 sene rötarla da olsa başlamışken olimpiyatların mitolojik ve tarihsel hikayesine değinelim bugün.

Günümüzde -normalde- 4 yılda bir düzenlenen ve tüm dünyayı kapsayan olimpiyat oyunlarının kökeni bilindiği gibi antik Yunan'a dayanır. Ancak bu bilgi çoğu zaman olimpiyatların antik dönemden beri yapılageldiği sanısına yol açar ki bu doğru değil. Aslında antik oyunlarla günümüzdekiler arasında bir çok fark da var ama detaylara girmeden önce olimpiyatların ortaya çıkış anlatılarına değinelim. 

Koşucular... (Kaynak: web1)

Mitolojik anlatıları aktaran bazı kaynaklar oyunların kökenini Pelops için yapılan şenliklere dayandırırken bazıları ise oyunları ünlü Herakles'in başlattığını söyler. Herakles hakkında detaylı bilgi için blogtaki onunla ilgili yazıya göz atabilirsiniz. 

Oyunların başlamasına dair mitolojiyi işin içine karıştırmayan anlatım ise şöyle:

Beyt’ül Hikme ya da Bilgelik Evi

Bu yazıda İslam dünyasının altın çağındaki bir kurumdan, Beyt’ül Hikme’den bahsedeceğim.

Bugün İslam coğrafyası özellikle Batı dünyası ile karşılaştırıldığında büyük oranda cehaletin ve ataletin ürettiği, yozlaştırıcı bir sisle kaplanmış gibi görünür. Bu durum kimi zaman İslam dininin etkisi, kimi zaman onun yanlış yorumlanışı/yaşanışı kimi zamansa ondan bağımsız olarak iklim gibi doğal verilere dayanılarak açıklanmaya çalışılır.

Konunun uzmanı olmamakla birlikte benim düşüncem ikincisine daha yakın. Yani "gerçek İslam bu değil"cilik. :) Böyle deyince de bir çok saçmalığı meşrulaştırmış gibi hissettim kendimi. Bir parantez açayım, bir çok konuda böyle düşünmüyorum, yani evet, o gördüklerinizin çoğu "gerçek İslam". 

Neyse, bu konudaki düşüncemin en önemli dayanaklarından birisi tarihin bazı dönemlerinde aynı dine inanan ve aynı iklimde yaşayan bu toplumların o zamanlardaki Batı dünyasından yani Avrupa'dan çok daha gelişmiş bir uygarlığa, ileri bir bilimsel düzeye sahip olmaları. Bu yazıda bunun bir örneği olarak Abbasi döneminden ama özellikle o dönemin simge kurumlarından biri olan Beyt’ül Hikme’den bahsedeceğim.

Abbasi döneminde kurulan ve neredeyse İskenderiye Kütüphanesi ile kıyaslanacak kadar önem taşıyan bir kurum olarak anılan Beyt'ül Hikme, sadece bir kütüphane değil bir çok farklı alanda bilgi ve düşünce üreten bilim insanının toplandığı bir odaktı. Peki İslam dünyasında böyle bir odak nasıl var oldu ve daha önemlisi nasıl yok oldu? Bunu anlamak için önce erken İslam tarihine bakmamız gerekiyor.  

Abbasi Kütüphanesi'ndeki (herhalde Beyt'ül Hikme kastediliyor) alimler. El Hariri makamatı, Yahya ibn Mahmud el-Vasıti illüstrasyonu (1237) (3). 
Yalnız kitaplık IKEA'dan galiba...

Dionysos ve Korsanlar

Dionysos en sevdiğim Antik Yunan tanrılarından biri. Zeus, Athena veya Apollon gibi standart bir tanrı değil. Sonradan tanrı. Geçmişi, annesinin bir ölümlü olması (ki bu başlıca Yunan tanrıları içerisinde bir istisna idi), doğumu, ve tekrar doğumu, tanrı olma süreci ve sonrası çok karmaşık. Hatta “Olympos Tanrıları” içerisinde sayılmaması bile başlı başına bir mesele. Müthiş çok anlamlı anlatılara sahip.

Ayrıca çeşitli ritüelleri ve tiyatro ile bağları nedeni ile günümüz kültürüne çok ciddi etkileri olduğunu söylemek de mümkün. Bu nedenle örneğin Nietzsche’nin uzun uzadıya işlediği, üzerine düşündüğü, yazdığı bir figür.

Dionysos’u detaylı anlatmayı başka bir yazıya bırakıp onun bir mitini konu edinen olağanüstü bir sanat eserinden bahsedeceğim. Resim "kylix" denen bir içki kabının zeminine yapılmış. Bunun anlamını ve teknik detaylarını yazının sonunda paylaşacağım ancak önce konusundan bahsedelim.

Ha pardon, önce resmin kendisini görelim tabii ki:

Vulci'de bulunan siyah figürlü kylix. "Exekias Ressamı" diye bir sanatçıya atfedilen bu eser MÖ 530 civarına tarihlenir. Yüksekliği: 13,6 cm, çevresi: 30,5 cm. Şu an Münih Staatliche Antikensammlungen koleksiyonunda (1).

Kylixin iç yüzünde işlenen mit Homerik ilahilerden birinde şöyle aktarılır (benim serbest ve absürt çevirimle):