Yeri gelmişken sıklıkla yapılan tartışmaya da değinmeden geçmeyeyim, tarih kurgu eserden (roman, dizi, sinema vs...) öğrenilmez arkadaşlar. Şüphesiz bu eserler dönemleri gözümüzde canlandırmamıza müthiş katkı sunarlar ancak bunların bir kurgu olduğunu, bilim insanlarının kaygı ve dikkatlerine sahip olmadıklarını akıldan çıkarmamak lazım.
Aşağıda bu alana ilgi duyanlar için bazı kitap önerilerim ve kısa tanıtımlarım var. En çekindiğim şey bir roman veya film hakkında spoiler yemek olduğundan mümkün olduğunca içeriklere girmemeye çalışacağım merak etmeyin. Sıralamayı genelde yaşandıkları/kurgulandıkları döneme göre yaptım. Önce Arkaik, sonra Klasik ve Helenistik dönem, en sonda da Roma dönemi romanları...
“İlyada” "Odysseia"
Robert Graves’in yine İş Bankası yayınlarından çıkan harika bir romanı bu da. Graves Homeros’u ölümünden 2-3 yüz yıl sonra geçen bir hikayeye yerleştirip Troya savaşını ve Odysseus’u farklı bir katmanda tekrar anlatıyor. Yan öykülerle de zenginleştirerek.
Daha doğrusu Graves İlyada ce özellikle Odysseia’daki bir çok öyküyü alıp farklı bir şekikde yeniden yorumluyor.
Tabi bu aslında alttan alta İlyada ve Odysseia destanları nasıl yazıldı, nasıl biraraya geldi gibi tartışmalara da göz kırpıyor.
Bu romanı okumadan önce, ya da bu romandan daha büyük keyif almak, ipuçlarını yakalamak için öncesinde İlyada ve Odysseia’yı okumak çok iyi olur. Onları okumadan da keyif alınır ama çok şey gözden kaçabilir.
“Bir Antikçağ Masalı, Tanrıçanın Gözdesi”
Homeros
Eh, Antik edebiyatı konuşurken Homeros'un anıtsal eserlerinden bahsetmeden geçmek olmaz. Bu iki eserin birazcık tarih, biraz mitoloji ve biraz insan üzerine düşünen birinin üzerinde bırakacağı etki büyük ve tarifsiz olacaktır. Bunun için sanırım Avrupa'da bir çok ülkede örgün eğitimde, erken yaşlarda okunur bu kitaplar. hatta uzun bir dönem, özellikle Yunan ve Roma'da eğitim demek Homeros'un ve diğer Antik yazarların eserlerini okumak demekti neredeyse.
Eh, Antik edebiyatı konuşurken Homeros'un anıtsal eserlerinden bahsetmeden geçmek olmaz. Bu iki eserin birazcık tarih, biraz mitoloji ve biraz insan üzerine düşünen birinin üzerinde bırakacağı etki büyük ve tarifsiz olacaktır. Bunun için sanırım Avrupa'da bir çok ülkede örgün eğitimde, erken yaşlarda okunur bu kitaplar. hatta uzun bir dönem, özellikle Yunan ve Roma'da eğitim demek Homeros'un ve diğer Antik yazarların eserlerini okumak demekti neredeyse.
Şunu da söylemek gerekir, İlyada ve Odysseia bir roman değil ve aşağıda tanıtılacak kitaplardan farklıdır. Ancak yine de yer vermemin nedeni mutlaka okunması gereken eserler olmaları. Hem kişisel gelişim hem de Antik çağ hakkında yazılan diğer bir çok şeyi daha iyi anlamak ve keyif almak için. Benzer şekilde Vergilius’un Aenias yapıtını da şiddetle tavsiye ederim. O da Aphrodite’in oğlu Troyalı Aenias’ın yıkımdan kaçıp çeşitli maceralardan sonra Roma’yı nasıl kurduğunu anlatır. Aenias’ı ataları olarak gördükleri için Romalılar için hem Aphrodite hem de Troya özel bir anlam taşır.
İşte örneğin Aenias'ı okuyunca Julius Sezar'ın neden soyunu Aphrodite'ye dayandırdığı ya da İmparator Augustus'un neden Troya'ya özel bir önem verdiği hakkında fikir sahibi oluyorsunuz.
İlyada ve Odusseia’ya dönecek olursak, ilk başlarda çok sarmaz bu kitaplar. Bir sürü okuması zor isim ve farklı yazım teknikleri yorar okuyucuyu. Dayanamaz bırakırsınız çok azimli değilseniz. Ama bırakmayın.
Homeros Antik bir şiir tekniği olan Hexametron ile "yazar" daha doğrusu söyler eserlerini. Bizim divan şiirindeki kalıplara benzer bir mantıktır bu. Bu arada Azra Erhat - A. Kadir çevirisi de muhteşemdir.
Bir de galiba piyasada bunların "romanlaştırılmış" halleri var, aman diyim, sakın. Alın güzel güzel bunları okuyun... Film-dizi olayını hiç söylemiyorum bile. Tamam, onları da izleyin ama o başka bu başka. Filmini izlemekle kitabını okumak aynı şey değildir.
Dediğim gibi, bu eserlerin kimin tarafından ilk olarak söylendiği, nesilden nesile nasıl geçtiği, Homeros diye birinin gerçekten yaşayıp yaşamadığı, yaşadıysa bu eserleri kendisinin mi yarattığı yoksa duyduklarını mı tekrar ettiği, ilk olarak kimin ne zaman yazıya geçirdiği vs.. gibi onlarca bilimsel tartışma konusu vardır bu eserler hakkında. Zaten bu iki kitap üzerine sanırım eşi benzeri olmayan bir biçimde yüzlerce makale ve kitap yazılmıştır yukarıdaki konuları içeren. Neredeyse her satırı didik didik edilmiş, ipuçları bulunmaya çalışılmıştır. Çok sararsa Homeros'un dünyası o kitaplara doğru gidersiniz...
Kitapların ne hakkında olduğunu sanırım hemen hemen herkes az çok bilir. MÖ 1100 yılı civarına tarihlenen, Anadolu'daki Troia kentine Yunanistan'dan gelen Akhalar'ın seferi anlatılır İlyada'da. Bu cümleleri yazıyorum ama o kadar tartışma var ki yine bu cümleler etrafında. Öncelikle yüzlerce yıl gerçekten Troia diye bir kent var mı yoksa Homeros'un uydurduğu gerçek dışı bir mekanda mı geçiyor bu efsaneler diye Avrupa yüzlerce yıl tartışmış. Sonra savaş gerçekten oldu mu yoksa o da bir masal mı? Bugün üzerinde kısmen uzlaşılan şeyler var bu konularda ama hala her şey %100 değil...
Bir de İlyada 10 yıl süren savaşın tamamını değil son bir kaç ayını anlatır ve herkesin bildiği o tahta at meselesine kadar da gelmez. Troya savaşı ile ilgili İlyada'dan önce ve sonra anlatılan daha bir sürü hikaye var. Ben neredeyse hepsini uzunca bir dersimi ayırıp anlatırım öğrencilere... Gerçi yarısı uyur ama olsun. :)
Odysseia ise savaşın önemli kahramanlarından biri olan Ithaka Kralı Odysseus'un evine dönerken başına gelen felaketleri konu alır. Odysseia'da geçen yerler de önemli bir çalışma alanıdır. Homeros'un hayali adlarla adlandırdığı ada ve kıyıların Akdeniz'deki gerçek lokasyonlarını tespit etmeye çalışanların ortaya çıkardığı hatırı sayılır bir literatür vardır. Bazılarıysa bunun boşuna olduğunu, hepsinin Homeros'un hayalgücünün eseri olduğunu savunur. Ben de bununla ilgili bir ödev hazırlamıştım zamanında... Dur onu da bulursam koyayım bloga.
Aşağıdaki iki eser "Homeros'un Kızı" ve "Penelope" İlyada ve Odysseia'yı altlık olarak kullanırlar.
“Homeros’un Kızı”
Robert Graves
İşte örneğin Aenias'ı okuyunca Julius Sezar'ın neden soyunu Aphrodite'ye dayandırdığı ya da İmparator Augustus'un neden Troya'ya özel bir önem verdiği hakkında fikir sahibi oluyorsunuz.
Homeros Antik bir şiir tekniği olan Hexametron ile "yazar" daha doğrusu söyler eserlerini. Bizim divan şiirindeki kalıplara benzer bir mantıktır bu. Bu arada Azra Erhat - A. Kadir çevirisi de muhteşemdir.
Bir de galiba piyasada bunların "romanlaştırılmış" halleri var, aman diyim, sakın. Alın güzel güzel bunları okuyun... Film-dizi olayını hiç söylemiyorum bile. Tamam, onları da izleyin ama o başka bu başka. Filmini izlemekle kitabını okumak aynı şey değildir.
Dediğim gibi, bu eserlerin kimin tarafından ilk olarak söylendiği, nesilden nesile nasıl geçtiği, Homeros diye birinin gerçekten yaşayıp yaşamadığı, yaşadıysa bu eserleri kendisinin mi yarattığı yoksa duyduklarını mı tekrar ettiği, ilk olarak kimin ne zaman yazıya geçirdiği vs.. gibi onlarca bilimsel tartışma konusu vardır bu eserler hakkında. Zaten bu iki kitap üzerine sanırım eşi benzeri olmayan bir biçimde yüzlerce makale ve kitap yazılmıştır yukarıdaki konuları içeren. Neredeyse her satırı didik didik edilmiş, ipuçları bulunmaya çalışılmıştır. Çok sararsa Homeros'un dünyası o kitaplara doğru gidersiniz...
Kitapların ne hakkında olduğunu sanırım hemen hemen herkes az çok bilir. MÖ 1100 yılı civarına tarihlenen, Anadolu'daki Troia kentine Yunanistan'dan gelen Akhalar'ın seferi anlatılır İlyada'da. Bu cümleleri yazıyorum ama o kadar tartışma var ki yine bu cümleler etrafında. Öncelikle yüzlerce yıl gerçekten Troia diye bir kent var mı yoksa Homeros'un uydurduğu gerçek dışı bir mekanda mı geçiyor bu efsaneler diye Avrupa yüzlerce yıl tartışmış. Sonra savaş gerçekten oldu mu yoksa o da bir masal mı? Bugün üzerinde kısmen uzlaşılan şeyler var bu konularda ama hala her şey %100 değil...
Bir de İlyada 10 yıl süren savaşın tamamını değil son bir kaç ayını anlatır ve herkesin bildiği o tahta at meselesine kadar da gelmez. Troya savaşı ile ilgili İlyada'dan önce ve sonra anlatılan daha bir sürü hikaye var. Ben neredeyse hepsini uzunca bir dersimi ayırıp anlatırım öğrencilere... Gerçi yarısı uyur ama olsun. :)
Odysseia ise savaşın önemli kahramanlarından biri olan Ithaka Kralı Odysseus'un evine dönerken başına gelen felaketleri konu alır. Odysseia'da geçen yerler de önemli bir çalışma alanıdır. Homeros'un hayali adlarla adlandırdığı ada ve kıyıların Akdeniz'deki gerçek lokasyonlarını tespit etmeye çalışanların ortaya çıkardığı hatırı sayılır bir literatür vardır. Bazılarıysa bunun boşuna olduğunu, hepsinin Homeros'un hayalgücünün eseri olduğunu savunur. Ben de bununla ilgili bir ödev hazırlamıştım zamanında... Dur onu da bulursam koyayım bloga.
Aşağıdaki iki eser "Homeros'un Kızı" ve "Penelope" İlyada ve Odysseia'yı altlık olarak kullanırlar.
“Homeros’un Kızı”
Robert Graves
Robert Graves’in yine İş Bankası yayınlarından çıkan harika bir romanı bu da. Graves Homeros’u ölümünden 2-3 yüz yıl sonra geçen bir hikayeye yerleştirip Troya savaşını ve Odysseus’u farklı bir katmanda tekrar anlatıyor. Yan öykülerle de zenginleştirerek.Daha doğrusu Graves İlyada ce özellikle Odysseia’daki bir çok öyküyü alıp farklı bir şekikde yeniden yorumluyor.
Tabi bu aslında alttan alta İlyada ve Odysseia destanları nasıl yazıldı, nasıl biraraya geldi gibi tartışmalara da göz kırpıyor.
Bu romanı okumadan önce, ya da bu romandan daha büyük keyif almak, ipuçlarını yakalamak için öncesinde İlyada ve Odysseia’yı okumak çok iyi olur. Onları okumadan da keyif alınır ama çok şey gözden kaçabilir.
“Penelope”
Margaret Atwood
Penelope, Odyyseus'un bahtsız karısı. 20 yıl kocasını bekler. Bu da yetmezmiş gibi Odysseus'un öldüğünü iddia eden ve kendisine talip olan, sarayına yerleşip bütün malını mülkünü yiyen yüzün üstündeki talibi ile de başı derttedir. Gerçi yukarıda "Homeros'un Kızı"nda Graves olayın başka ve daha muzip bir versiyonunun da gerçekleşmiş olabileceğini anlatır ama biz Homeros'un kendisine inanalım yine de.
Margaret Atwood Odysseus'un 10 yılı savaşta 10 yılı ise geri dönüş yolunda geçen toplam 20 yıllık yokluğunu karısı Penelope'nin gözünden anlatıyor. Kanadalı yazar aynı zamanda "feminist" kimliği ile de tanındığı için büyük olasılıkla Odysseus'un gözünden aktarılan öyküyü pek adil bulmamış ve olaya Penelope'nin gözünden bakışın eksik kaldığını vurgulamak için bu romanı kaleme almış.
Açıkçası haksız da sayılmaz. Homeros, Penelope için her zaman sadık ve cefakar eş tablosu çizerken Odysseus'un ise adadan adaya, kıyıdan kıyıya savrulurken karısına pek de sadık kaldığı söylenemez. Herhalde bu durum Margaret ablanın -haklı olarak- biraz kanına dokunmuş ve "ne Odysseus'u asıl kahraman Penelope'ydi be!" şeklinde bir çıkış yapmış gibi görünüyor.
Penelope, Odyyseus'un bahtsız karısı. 20 yıl kocasını bekler. Bu da yetmezmiş gibi Odysseus'un öldüğünü iddia eden ve kendisine talip olan, sarayına yerleşip bütün malını mülkünü yiyen yüzün üstündeki talibi ile de başı derttedir. Gerçi yukarıda "Homeros'un Kızı"nda Graves olayın başka ve daha muzip bir versiyonunun da gerçekleşmiş olabileceğini anlatır ama biz Homeros'un kendisine inanalım yine de.Margaret Atwood Odysseus'un 10 yılı savaşta 10 yılı ise geri dönüş yolunda geçen toplam 20 yıllık yokluğunu karısı Penelope'nin gözünden anlatıyor. Kanadalı yazar aynı zamanda "feminist" kimliği ile de tanındığı için büyük olasılıkla Odysseus'un gözünden aktarılan öyküyü pek adil bulmamış ve olaya Penelope'nin gözünden bakışın eksik kaldığını vurgulamak için bu romanı kaleme almış.
Açıkçası haksız da sayılmaz. Homeros, Penelope için her zaman sadık ve cefakar eş tablosu çizerken Odysseus'un ise adadan adaya, kıyıdan kıyıya savrulurken karısına pek de sadık kaldığı söylenemez. Herhalde bu durum Margaret ablanın -haklı olarak- biraz kanına dokunmuş ve "ne Odysseus'u asıl kahraman Penelope'ydi be!" şeklinde bir çıkış yapmış gibi görünüyor.
"Çataldil"
William Golding
Nobel edebiyat ödüllü William Golding'in eseri olan Çatal Dil Antik Yunan:'ın en gizemli alanı olan kehanet meselesinin içine dalıyor. MÖ 1. yüzyılda, Yunanistan'ın zayıflayıp Roma'nın yükselmeye başladığı dönemde geçen roman Apollon'un bilicilik merkezi Delphoi'deki tapınağın içişlerini konu alır.
Kehanet oldukça karmaşık bir işlemdi. Genellikle kehanetten sorumlu tanrı Apollon'un çeşitli yerdeki tapınaklarında farklı yöntemlerle kehanette bulunulurdu. Apollon "her şeyi gören" idi. Dolayısıyla bazı rahibelerine farklı yollarla gördüklerini aktarırdı. Ama sadece Apollon'un değil nadir de olsa başka tanrıların da kehanet merkezleri vardı. Zeus'un Dodona'da meşelerin rüzgarda çıkardıkları seslerle gelecekten haber verdiği tapınağı gibi. Bunun gibi çok farklı yöntemler vardı kahinlerin tanrı ile iletişim kurmasını sağlayan. Kimi yanmış defne yapraklarının kokusunu içine çeker, kimi yer altından çıkan gazları içine çeker kimi ise yine kutsal bir kaynaktan gelen suyu içerek kendinden geçip tanrıyla iletişime geçer ve kendisine sorulan soruya pek de anlaşılmaz şiir mısraları ile yanıt verirlerdi. Bu mısralar tapınağın rahipleri tarafından "tercüme edilerek" ya da yorumlanarak soruyu sorana iletilirdi. Bunun dışında kurbanların iç organlarına veya kuşların uçuşuna bakarak kehanette bulunmak da yaygın yöntemlerdi. En önemli kehanet merkezleri Yunan anakarasındaki Delphoi, Dodona ve Anadolu kıyısındaki Didyma ve Klaros idi.
Kehanetin böyle mistik bir yanı varsa da aslında bugün biraz daha farklı yorumlanabilir.
Eski insanların çoğunun keşfettiği biyolojik olarak insanda uyuşturucu etkisi olan yöntemler onlara göre tanrılarla iletişime geçme yöntemi idi. Bitkisel özler, dumanlar, gazlar, sürekli aynı hareketi yapma, vs... İlkel Afrika kabilelerinden Anadolu yerlilerine kadar her toplumda bu inanış görülür. Dolayısıyla bugünün bakış açısı ile baktığımızda kullanılan yöntemlerin kahinleri uyuşturarak sorularla uzaktan ilgili, anlaşılmaz cümleler kurmasına yol açıyordu. Bu cümleler de tapınaktaki diğer rahipler tarafından yorumlanarak danışana iletiliyordu.
Tabi asıl kısım bu ikinci kısımdı.
Bu rahipler ciddi bir istihbarat ağına sahip, dünyada neler olup bittiğine ve insan psikolojisini bilen, buna göre taleplerin nasıl karşılanacağı/yönlendirileceği konusunda uzman kişilerdi .Hatta bazıları bu rahiplerin yorumları ile Antik dünyada önemli bir yönetici güç pozisyonunda olduklarını da iddia eder.
Hah, işte kitap birazcık bununla ilgili. Bu güç ve bu gücün yok olmaya başlaması ile...
“Sokrates'in Karısı”
William Golding
Nobel edebiyat ödüllü William Golding'in eseri olan Çatal Dil Antik Yunan:'ın en gizemli alanı olan kehanet meselesinin içine dalıyor. MÖ 1. yüzyılda, Yunanistan'ın zayıflayıp Roma'nın yükselmeye başladığı dönemde geçen roman Apollon'un bilicilik merkezi Delphoi'deki tapınağın içişlerini konu alır.Kehanet oldukça karmaşık bir işlemdi. Genellikle kehanetten sorumlu tanrı Apollon'un çeşitli yerdeki tapınaklarında farklı yöntemlerle kehanette bulunulurdu. Apollon "her şeyi gören" idi. Dolayısıyla bazı rahibelerine farklı yollarla gördüklerini aktarırdı. Ama sadece Apollon'un değil nadir de olsa başka tanrıların da kehanet merkezleri vardı. Zeus'un Dodona'da meşelerin rüzgarda çıkardıkları seslerle gelecekten haber verdiği tapınağı gibi. Bunun gibi çok farklı yöntemler vardı kahinlerin tanrı ile iletişim kurmasını sağlayan. Kimi yanmış defne yapraklarının kokusunu içine çeker, kimi yer altından çıkan gazları içine çeker kimi ise yine kutsal bir kaynaktan gelen suyu içerek kendinden geçip tanrıyla iletişime geçer ve kendisine sorulan soruya pek de anlaşılmaz şiir mısraları ile yanıt verirlerdi. Bu mısralar tapınağın rahipleri tarafından "tercüme edilerek" ya da yorumlanarak soruyu sorana iletilirdi. Bunun dışında kurbanların iç organlarına veya kuşların uçuşuna bakarak kehanette bulunmak da yaygın yöntemlerdi. En önemli kehanet merkezleri Yunan anakarasındaki Delphoi, Dodona ve Anadolu kıyısındaki Didyma ve Klaros idi.
Kehanetin böyle mistik bir yanı varsa da aslında bugün biraz daha farklı yorumlanabilir.
Eski insanların çoğunun keşfettiği biyolojik olarak insanda uyuşturucu etkisi olan yöntemler onlara göre tanrılarla iletişime geçme yöntemi idi. Bitkisel özler, dumanlar, gazlar, sürekli aynı hareketi yapma, vs... İlkel Afrika kabilelerinden Anadolu yerlilerine kadar her toplumda bu inanış görülür. Dolayısıyla bugünün bakış açısı ile baktığımızda kullanılan yöntemlerin kahinleri uyuşturarak sorularla uzaktan ilgili, anlaşılmaz cümleler kurmasına yol açıyordu. Bu cümleler de tapınaktaki diğer rahipler tarafından yorumlanarak danışana iletiliyordu.
Tabi asıl kısım bu ikinci kısımdı.
Bu rahipler ciddi bir istihbarat ağına sahip, dünyada neler olup bittiğine ve insan psikolojisini bilen, buna göre taleplerin nasıl karşılanacağı/yönlendirileceği konusunda uzman kişilerdi .Hatta bazıları bu rahiplerin yorumları ile Antik dünyada önemli bir yönetici güç pozisyonunda olduklarını da iddia eder.
Hah, işte kitap birazcık bununla ilgili. Bu güç ve bu gücün yok olmaya başlaması ile...
“Sokrates'in Karısı”
Gerald Messadie
Bilinen hikayedir. Daha doğrusu ne kadar doğru olduğu bilinmeyen ama söylenegelen. Sokrates'in çok çirkin ve geçimsiz bir karısı varmış ve onunla karşılaşmamak için sürekli agorada zaman geçirir insanlarla sohbet edermiş.
Yine kendine akıl soran birine "mutlaka evlen, karın iyiyse mutlu, kötüyse filozof olursun" dediği rivayet edilir. Gerçi tarz hiç Sokrates'e göre olmadığı için pek gerçekçi gelmiyor bana bu diyalog. Sürekli sorgulayan, soru soran bir filozofun böyle kesin hükümlerde bulunması düşük olasılık.
Böyle ilgi çekici bir figür olunca tarihi roman dalında bir çok eseri olan Gerald Messadie de kitabının kapağına taşımış Sokrates'in karısı sevgili Ksanthippe'yi.
MÖ 438 yılında, Klasik Yunanistan'ın en civcivli zamanlarında geçen bu roman bir cinayetin çözülmesi üzerine kurulmuş. Dönemin Atina'sı, Perikles, Alkibiades gibi çok önemli şahsiyetlerin yaşadığı Atina'da Ksanthippe'nin bir katilin peşine düşerken aslında Atina'nın pek de bilmediğimiz katı ataerkil yapısını da gösterir.
Bilinen hikayedir. Daha doğrusu ne kadar doğru olduğu bilinmeyen ama söylenegelen. Sokrates'in çok çirkin ve geçimsiz bir karısı varmış ve onunla karşılaşmamak için sürekli agorada zaman geçirir insanlarla sohbet edermiş.
Yine kendine akıl soran birine "mutlaka evlen, karın iyiyse mutlu, kötüyse filozof olursun" dediği rivayet edilir. Gerçi tarz hiç Sokrates'e göre olmadığı için pek gerçekçi gelmiyor bana bu diyalog. Sürekli sorgulayan, soru soran bir filozofun böyle kesin hükümlerde bulunması düşük olasılık.Böyle ilgi çekici bir figür olunca tarihi roman dalında bir çok eseri olan Gerald Messadie de kitabının kapağına taşımış Sokrates'in karısı sevgili Ksanthippe'yi.
MÖ 438 yılında, Klasik Yunanistan'ın en civcivli zamanlarında geçen bu roman bir cinayetin çözülmesi üzerine kurulmuş. Dönemin Atina'sı, Perikles, Alkibiades gibi çok önemli şahsiyetlerin yaşadığı Atina'da Ksanthippe'nin bir katilin peşine düşerken aslında Atina'nın pek de bilmediğimiz katı ataerkil yapısını da gösterir.
“Büyük İskender”
Valerio Massimo Manfredi
Bu kitaplar çıkar çıkmaz aldığım, beni delirten bir üçleme idi. Yanlış hatırlamıyorsam lisans yıllarımın sonuna doğru, 2000 yılında almıştım. Bir yandan bitirme projesi çizerken ara verdiğim her an uyumak yerine İskender’i okuyordum. Büyük İskender gerçekten çok istisnai bir adam. Bu kadar kısa sürede bu kadar yoğun yaşayan başka biri var mıdır bilmiyorum. Eğitimi, yükselişi, cesareti, zaafları, tanrılaş(tırıl)ması, yapmak istedikleri vs... ile dünya tarihinin en etkileyici aktörlerinden biri. Ve bu üçleme İskender’i tanımak için yazılmış en iyi kaynaklardan biri. Tabi her ne kadar yazar çok sağlam kaynaklardan yararlansa da kaynakların boş bıraktığı yerleri hayal gücü ile doldurmuş. Yani bu kitaplara tarih kitabı muamelesi yapmak yanlış olur. Ben, daha sonra İskender’le ilgili daha bilimsel yaklaşımlarla hazırlanan biyografileri okuduğumda Mangredi’nin İskender'i biraz fazla estetize ettiğini düşünmüştüm. Evet, bir ara çok takmıştım kafayı İskender’e ama güzel bir şey bu yaa. Keşke yine olsa. İskender hakkında her şeyi bilmek istese biri.
Bu kitaplar çıkar çıkmaz aldığım, beni delirten bir üçleme idi. Yanlış hatırlamıyorsam lisans yıllarımın sonuna doğru, 2000 yılında almıştım. Bir yandan bitirme projesi çizerken ara verdiğim her an uyumak yerine İskender’i okuyordum. Büyük İskender gerçekten çok istisnai bir adam. Bu kadar kısa sürede bu kadar yoğun yaşayan başka biri var mıdır bilmiyorum. Eğitimi, yükselişi, cesareti, zaafları, tanrılaş(tırıl)ması, yapmak istedikleri vs... ile dünya tarihinin en etkileyici aktörlerinden biri. Ve bu üçleme İskender’i tanımak için yazılmış en iyi kaynaklardan biri. Tabi her ne kadar yazar çok sağlam kaynaklardan yararlansa da kaynakların boş bıraktığı yerleri hayal gücü ile doldurmuş. Yani bu kitaplara tarih kitabı muamelesi yapmak yanlış olur. Ben, daha sonra İskender’le ilgili daha bilimsel yaklaşımlarla hazırlanan biyografileri okuduğumda Mangredi’nin İskender'i biraz fazla estetize ettiğini düşünmüştüm. Evet, bir ara çok takmıştım kafayı İskender’e ama güzel bir şey bu yaa. Keşke yine olsa. İskender hakkında her şeyi bilmek istese biri. “Bir Antikçağ Masalı, Tanrıçanın Gözdesi”
Oğuz Adanır
Oğuz Adanır bu romanda okuyucuyu Roma Anadolusunda, Ephessos, Side, Halikarnassos, Aphrodisias gibi kentlerinde gezintiye çıkarırken aynı zamanda kökleri Antik Yunan’a dayanan mitolojik anlatıları ve felsefi değinmeleri sıkmadan aktarıyor. Özellikle sonlara doğru derin teolojik meselelere rahatça okunup üzerine düşünülebilecek yetkinlikle değiniyor Oğuz Hoca. Çok çok dikkatli bakarsak belki sadece bir kaç tane tarih hatası bulunabilir ama onlar da kadı kızında bile olabilecek kusurlardan. Ben romandaki karakterlerin isimlerine pek ısınamadım. İsimler pek o dönemin isimlerine benzemiyor ancak bu konuda çok bir bilgim yok. Belki genel geçer isimlerden olmamakla birlikte o dönemde kullanılan isimler olabilir bunlar.
Roman, hıristiyanlığın yükselişe geçtiği MS 1. yüzyılda geçiyor. Tabi okudukça bu dönemin tesadüfen değil, özel olarak seçildiğini anlıyorsunuz.
Bu kitapta Oğuz Adanır kurgusunu bir anlatıcının dilinden uzun bir öykü biçiminde anlatarak ve değinmek istediği konuları anlatının içindeki başka anlatıcılara anlattırarak Homerik geleneğe de bir selam göndermiş sanki...
Claudius Serisi
“Ben Claudius” / “Tanrı Claudius”
Robert Graves
Robert Graves Antikite konusunda en müthiş adamlardan birisidir. Ben kendisini "Yunan Mitleri" adındaki anıtsal eserinden tanırım. Gerçekten mitlerin tarihçelerini, anlamlarını, varyasyonlarını inanılmaz bir ustalık ve bilgi ile anlatan müthiş bir eserdir. Yunan mitleri çok popüler ve popüler olan her konu gibi internet yalan yanlış varyasyonları ile dolu. Hatta bir çok kitap da mitleri özensizce ve yanlış aktarabiliyor. Bu nedenle Graves'in Yunan Mitleri kitabı benim için kutup yıldızı gibidir. Bir mit hakkında en doğru bilgiyi orada bulacağımı bilirim.
Neyse, eh, bu kadar bilgili bir adamın romanlarını görür görmez almamak imkansız benim için. Periyodik olarak uğradığım ve şiddetle tavsiye ettiğim İş Bankası Kültür Yayınları kitabevine gördüğüm an aldım kitapları. İş Bankası gerçekten çok büyük bir iş yapıyor. Müthiş eserleri çok çok uygun fiyatlarla okuyucuya sunuyor. Banka yayınları olarak Yapı Kredi'nin de benzer bir yayınevi var. Onu da çok sevmek ve takdir etmekle birlikte İş Bankası bana daha çok hitap eden kitapları yayınlıyor. Sanırım bunun için sağlam bir hesap, kart kullanım vs... bedeli geçirseler de İş Bankası'ndan vazgeçemiyorum.
Graves bu iki kitapta ilginç bir figür olan İmparator Claudius'un hayatını ve iktidara gelişini çok yetkin ve sürükleyici bir dille anlatıyor.
Claudius gerçekten ilginç bir karakter. Aslında imparatorluğu hedeflemeyen ya da belki hedeflemiyor gibi görünen, çekingen, peltek konuşan biraz da insanların dalga geçtiği bir tip. Şansı Caligula gibi tarihin en dengesiz, sorunlu ve zalim karakterinden sonra insanların bir kurtarıcı ararken belki de tesadüfen ona rastlamalarında. Neyse daha çok spoiler vermeyeyim, ama bu iki kitabı şiddetle önerdiğimi söyleyerek bitireyim.
Yeni kitaplar okudukça buraya eklemeye devam ediyorum...
Geçenlerde okuduğum Madeline Miller'in "Ben, Kirke"si mitolojiyi çok farklı bir biçimde anlatan harika bir öykü. Kirke Homeros'un Troya savaşı kahramanlarından Odysseus'un yaklaşık 10 yıl süren, savaş sonrası yurdu İthaka'ya dönme macerasını anlattığı Odysseia kitabının bir karakteri. Issız bir adada tek başına yaşamaya mahkum edilen Kirke Odysseia'da kısıtlı bir biçimde tanıtılır. Miller'in bu kitabı o karakteri alıp Odysseia'da görünmesinin öncesi ve sonrasıyla harika bir kurgu örüyor. Tanrılar alemini, Olimposlularla Titanların çekişmesini, Minotauros'u, Skylla'yı müthiş bir roman kurgusu içerisinde birbirine bağlıyor.
Şiddetle tavsiye... Tabi belki öncesinde Ilyada ve Odysseia'yı okursanız biraz daha fazla keyif alabilirsiniz Ben, Kirke'den, söylemiş olayım.
Şimdi, kitaba gelince... Yani dengesiz, histerik bir kızın gözünden anlatılıyor olaylar ve yazı dili de o şekilde. Ve bu bir süre sonra çok yoruyor okuyucuyu ve neredeyse anlaşılmaz kılıyor kitabı. Yani şuna benzetiyorum bu kitabı, bir köpeğin bakış açısıyla köpekler üzerine bir yazı yazıyorsunuz ve yazı sürekli şu şekilde: "Hav haav harf hav haf..." Abi tamam, çok gerçekçi de bir şey anlamıyoruz... Bir de tabi sürekli mitolojik karakterlerin ismi geçiyor ve bir süre sonra romana bağlanmakta çok güçlük çekiyorsunuz.
Bu arada tabii ki bütün romanlar bunlar değil, bunlar elimin altındakiler. İleride başkalarına da rastladıkça ekleyeceğim.
Robert Graves Antikite konusunda en müthiş adamlardan birisidir. Ben kendisini "Yunan Mitleri" adındaki anıtsal eserinden tanırım. Gerçekten mitlerin tarihçelerini, anlamlarını, varyasyonlarını inanılmaz bir ustalık ve bilgi ile anlatan müthiş bir eserdir. Yunan mitleri çok popüler ve popüler olan her konu gibi internet yalan yanlış varyasyonları ile dolu. Hatta bir çok kitap da mitleri özensizce ve yanlış aktarabiliyor. Bu nedenle Graves'in Yunan Mitleri kitabı benim için kutup yıldızı gibidir. Bir mit hakkında en doğru bilgiyi orada bulacağımı bilirim.
Graves bu iki kitapta ilginç bir figür olan İmparator Claudius'un hayatını ve iktidara gelişini çok yetkin ve sürükleyici bir dille anlatıyor.
Claudius gerçekten ilginç bir karakter. Aslında imparatorluğu hedeflemeyen ya da belki hedeflemiyor gibi görünen, çekingen, peltek konuşan biraz da insanların dalga geçtiği bir tip. Şansı Caligula gibi tarihin en dengesiz, sorunlu ve zalim karakterinden sonra insanların bir kurtarıcı ararken belki de tesadüfen ona rastlamalarında. Neyse daha çok spoiler vermeyeyim, ama bu iki kitabı şiddetle önerdiğimi söyleyerek bitireyim.
Yeni kitaplar okudukça buraya eklemeye devam ediyorum...
“Ben, Kirke”
Madeline Miller
Şiddetle tavsiye... Tabi belki öncesinde Ilyada ve Odysseia'yı okursanız biraz daha fazla keyif alabilirsiniz Ben, Kirke'den, söylemiş olayım.
“Akhilleus'un Şarkısı”
Madeline Miller
Madeline Miller'in Antik çağı konu alan diğer romanı Troya Savaşı’nı, daha doğrusu Akhilleus’u ikincil bir karakter olan Patroklos’un gözünden anlatır.
Galina Miller’in tarzı bu. Önceki kitabında da yaptığı gibi, bir mitleri ikincil karakterlerin gözünden anlatarak olaylara yeni bir açı ve yorum katıyor.
Hoşuma giden tarafı özgün metinlere oldukça sadık kalırken tam olması gerektiği kadar kendi yorumunu da katarak boşlukları inandırıcı bir şekilde dolduruyor.
Açıkçası bu kitabı çok beğendim. Bitirirken, son sayfalarda kalkıp Çanakkale’ye, Troya kentinin yanı daki Akhilleus’un mezarı olduğu düşünülen tepeye gidesim geldi. Akhilleus için değil ama. :)
“Kassandra”
Christa Wolf
Açıkçası bu kitabı çok övemeyeceğim. Okuması biraz zor bir kitap. Troya Kralı Priamos'un kızı Kassandra'nın ağzından bir anlatı. Kassandra biraz arızalı bir karakter. Küçük yaşta Tanrı Apollon'un gazabına uğramış. Ona geleceği görme yani kehanet yetisi verilmiş ancak söylediklerine kimsenin inanmaması gibi bir lanetle birlikte. Dolayısıyla Troya'nın başına gelecek felaketleri gören, herkesi uyarmaya çalışan ama sözü dinlenmeyen ve hem kentin hem de kendisinin yaşadığı trajediler nedeniyle kafayı hafiften sıyıran bir karakter.
Şimdi, kitaba gelince... Yani dengesiz, histerik bir kızın gözünden anlatılıyor olaylar ve yazı dili de o şekilde. Ve bu bir süre sonra çok yoruyor okuyucuyu ve neredeyse anlaşılmaz kılıyor kitabı. Yani şuna benzetiyorum bu kitabı, bir köpeğin bakış açısıyla köpekler üzerine bir yazı yazıyorsunuz ve yazı sürekli şu şekilde: "Hav haav harf hav haf..." Abi tamam, çok gerçekçi de bir şey anlamıyoruz... Bir de tabi sürekli mitolojik karakterlerin ismi geçiyor ve bir süre sonra romana bağlanmakta çok güçlük çekiyorsunuz.
Ancak tabii ki bu benim izlenimlerim. Çok böyle olumsuz etki altında da bırakmak istemem doğrusu. En azından şunu söyleyebilirim ama, Troya savaşı ve bir miktar mitolojik altyapınız olmadan bu romandan keyif almanız pek mümkün değil...
Bu roman hakkında benimkinden daha yetkin bir yorum için şuraya da bakabilirsiniz:
https://www.hurriyet.com.tr/kitap-sanat/neden-hep-kadindir-magdur-olan-41446743
https://www.hurriyet.com.tr/kitap-sanat/neden-hep-kadindir-magdur-olan-41446743
Söylemeden geçmeyeyim, kapak resminin hastasıyım. Aşağıya orijinalini de koyayım.
 |
| Gustav Klimnt, Hygeia (Temizlik "hijyen" tanrıçası) Görsel: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Klimt_hygeia.jpg |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder