Athena'nın Atina'sı

Uzun zamandır yoğunluktan, koşuşturmadan Antik kent gezisi yapamıyordum. Bari bunun acısını şöyle kallavi bir Antik kentle çıkarayım dedim ve geçenlerde haftasonluğuna Atina'ya gidip hızlıca bir kent turu attım. Aşağıda bu turdan aklımda kalanlar var.

Atina şüphesiz Antik dünyanın en önemli kentlerinden birisi. Özellikle MÖ 5. yüzyılda altın çağını yaşamış, tiranlıktan en radikal demokrasiye kadar bir çok yönetim biçiminin yaşandığı, günümüz dünyasının felsefe, sanat, siyaset, mimarlık ve daha bir çok alanda çok şey borçlu olduğu bir uygarlığın köşetaşlarından biri. Herkesin -özellikle üniversite öğrencilerinin- bir kaç ay Yunan uygarlığı hakkında bir şeyler okuyup ardından gezmesi gereken bir yer. Böyle söyleyince biraz garip oluyor, kendimi çok snob hissettim ama artık çok ucuza ulaşım ve konaklama ayarlanabiliyor. Çağdaş dünyayı anlayabilmek için kökenlerini ve şimdiki atmosferini bilmek gerekiyor. Bu kökenler büyük oranda Anadolu, Yunanistan ve İtalya'da.

Laodikeia: "Parayı Lidyalılar bulmuş, Laodikeialılar harcamış..."

Uzun zamandır adını duyduğum, yanından defalarca geçtiğim Antik Laodikeia'ya sonunda yüksek lisans öğrencimin Laodikeia hakkında çalışmak istemesini bahane ederek gidebildim. Antik kent gezilerine önceden ne kadar iyi hazırlık yapılırsa geziden o kadar keyif ve bilgi alınabileceği için önce Laodikeia'yı kazan ekibin hazırladığı, kent hakkında oldukça kapsamlı bilgiler içeren internet sitesini inceledik. Güzel hazırlanmış site kenti gezmeye niyetlenenler için yeterli bilgiyi sunuyor:

http://laodikeia.pau.edu.tr/lao/tr 

Tek tek belirtmemekle birlikte yazı içindeki bir çok bilgiyi bu kaynaktan aktardım.

Ayrıca kazı ekibinin ve diğer yazarların yazdığı bir çok kitap da var Laoedikeia ve yapıları hakkında.

Aizanoi

Aklıma binlerce yıla rağmen hala ayakta duran Zeus Tapınağı'nın imgesiyle kazınmış Aizanoi'ye gittim geçen haftasonu. Bir hafta boyunca Çavdarhisar'daki hava durumunu takip etmeme rağmen yağmura yakalanıp yakalanmayacağımı kestiremeden, biraz da İzmir'deki güzel Pazar sabahı havasının gazına gelerek çıktım yola. 
     
Aizanoi, Kütahya'ya 57 kilometre uzaklıktaki Çavdarhisar ilçesi yakınlarında. İzmir'den giderken Uşak'a varmadan hemen önce kuzeye dönmek gerekiyor. Arabayla yaklaşık 3 saatlik bir yol İzmir-Aizanoi arası.  

Priene'nin Yeri Başka

Antik kentlerin hepsini büyük bir merak, heyecan ve sevgiyle gezerim. Bugünün gerçeklerinden kopup yapı kalıntılarının arasında gezinmek en büyük keyfim. Ama Priene'nin yeri ayrı. Doğası, manzarası, hatırlattıkları... Her şeyiyle başkadır benim için. Çok geç keşfedip daha sonra yılda en az 2 kez gittiğim bir yer Priene.

En son geziden aklımda kalanları (baya da oldu gitmeyeli, yakınlarda bir uğramak gerek...), Priene'ye gitmeyi düşünenlerin işine yarayacak biçimde bilgilerle harmanlayarak buraya aktarmaya çalışayım.

Aphrodisias'tan Geyre'ye

Ne zaman bir "değme", "temas" olur?

Temasın değmeden farkı, içinde “buluşup görüşme, ilişki kurma, münasebet” anlamlarını da barındırması (TDK Güncel Türkçe Sözlük). “Münasip” ise uyumlu, uygun olma anlamında. Yani birbirine değen, buluşan iki şey birbirine uygunsa temas ediyorlar.

Aphrodisias Anadolu’daki sayısız antik kentten, sayısız, üstüste yerleşilen, katmanlanmış bir karakterle günümüze gelenlerden birisi.1960 yılında taşınıncaya kadar Geyre Köyü (isminin “Karya”dan gelme olasılığıyla birlikte) burada varolmuş. Ancak bu zincirin son halkası. 

Bir Mezarın Peşinde

İzmir tarihi hakkında araştırma yapan ya da bu konuya meraklı hemen herkesin rastladığı bir yapının peşine düştüm geçenlerde.

Adı çok heybetli: Kral Tantalos'un Mezarı.

Bu mezar anıtı Charles Texier'in çizdiği restitüsyonu ile kazınmış aklıma. Madem dedim gidip göreyim bu anıtı. Ama oldukça şaşırtıcı bir biçimde literatürde geçe geçe eskimiş, sanki gözönünde olmaktan unutulmuş, yok olmuş bu anıt... Herkes biliyor, duymuş anıtı ama yerini, ne durumda olduğunu tam olarak bilen yok. Hatta bazı arkadaşlarım böyle bir anıtın olduğundan bile şüpheli... Ama keyifli bir dedektiflikle anıtı, daha doğrusu ne yazık ki sadece yerini bulabildim. Yani, aslında, galiba...

Magnesia ad Maeandrum

Resim 1 : Magnesia'nın Yeri

Priene ve Milet'e giderken hep içinden geçilen ama hiç de durulup gezilmeyen bir antik kent kalıntısı Magnesia ad Maeandrum. Adı Türkçe'ye genelde "Menderes Magnesiası" ya da "Menderes'in yanındaki Magnesia" olarak çevriliyor. Bu adı almasının nedeni Yunanistan ve Batı Anadolu coğrafyasında Magnesia adını taşıyan bir çok antik kent olması. Örneğin bize en tanındık gelen, bugünkü Manisa kentine de ismini vermiş olan Magnesia ad Spylos, yani Sipil Magnesiası.

Magnesia ad Maeandrum hakkında en detaylı ve güvenilir bilgiler 2 temel kaynaktan edinilebilir. İlk olarak kazıları uzun zamandır yürüten Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nden Prof. Dr. Orhan Bingöl'ün yayınladığı rehber kitap belki basit bir haftasonu gezisi için elzem olmayabilir ama Antik Yunan kentleri hakkında ilgi duyanların edinmesinde yarar var:

Yanlış İsimli Metropolis

İzmir'e arabayla 45 dakika mesafede olan Metropolis Antik Kenti hem kalıntıları hem de yeni bitirilen ziyaretçi merkezi ve gezi düzenlemesiyle mutlaka gezilmesi gereken bir yer. Temmuz 2014'te biz gezerken ziyaretçi merkezi henüz tefriş edilmemişti ancak alandaki görevliden çok yakın zamanda çalışmaların bitirileceğini öğrendik. 

Metropolis, Agora'ya Doğru Bakış

Metropolis'e İzmir-Aydın karayolu üzerindeki Torbalı'nın içinden geçilerek ulaşılıyor. Aslında İzmir istikametinden gelirseniz yol oldukça basit ancak benim gibi sağa sola bakınarak kaybolursanız emniyet müdürlüğünü sorup yanından giren yolu takip etmeniz yeterli. Ya da Antik kentin hemen yanındaki Yeniköy'ü de sorabilirsiniz. Metropolis'i de sorabilirsiniz tabi ama bir amcanın bizi Antik kent diye karayolunun kenarındaki Metropolis Otel'e gönderdiğini de söyleyeyim.

Metropolis'e Strabon iki yerde değiniyor: 

Klaros, Manto'nun Gözyaşları

İzmir'e çok yakın olan Klaros Kehanet Merkezi gizemli öyküsü ve güzel doğasıyla mutlaka gezilmesi gereken bir kutsal alan. Her zaman olduğu gibi geziden keyif alabilmek için öncesinde biraz hazırlanmak, bilgi toplamak gerekiyor. Benim gezdikten sonra yazdığım bu yazının, Klaros'a gitmeyi düşünenlerin önceden okuyup daha yararlı ve keyifli bir gezi yapmalarını sağlamasını dilerim.

Baştan uyarayım, bazı kaynaklarda kutsal alanın adı Klaros, bazılarında Claros, bazılarında Clarius, bazılarında Klarios olarak geçiyor. Bazıları kehanet, bazıları bilicilik; bazıları kahin, bazıları bilici sözcüğünü tercih ediyor. Ben şahsen "Klaros"u, "kehanet"i ve "kahin"i  tercih ettim ama diğerlerini de değiştirmeden olduğu gibi naklettim.

Erythrai, İyonya'nın Kırmızı Yıldızı

Antik dönemde 12 İyon kentinden biri olan Erythrai'nin adı kaynaklarda sıklıkla geçer.

Herodotos Erythrai'ye 3 yerde değinir ancak bu değinmeler kısa ve içeriksizdir. (Burada Yunan anakarasının Boiotia bölgesinde aynı adlı bir kentin daha olduğunu söylemek gerekir) Herodotos ilk olarak Erythrai'nin zamanında Khios (Sakız Adası) kenti ile yaptığı savaşta Miletos'un Khios'un tarafını tuttuğuna değinir. İkinci değinme ise 12 İyon kenti sıralanırkendir. Burada Heredotos Khioslularla Erythraililerin aynı dili (lehçeyi) konuştuklarını belirtir. Son olarak Perslere karşı hazırlanan bir orduya Erythraililerin 8 gemiyle katıldıkları aktarılır (Herodotos, 22, 65, 296)

Strabon da müthiş eseri Geographika'nın 13. ve 14. kitaplarında Erythrai'den 5 kez bahseder (Strabon, 104, 148, 183, 204, 205).

Temnos, Unutulan Bir Aiol Kenti

Temnos Antik Kenti Akropolünün Eski Görece Köyü'nden Görünüşü

Temnos antik kentinin adına ilk olarak antik dünyanın en önemli yazarlarından, tarih disiplinin babası sayılan Heredotos'ta rastlıyoruz. Heredotos 1. kitabının 149. bölümünde Temnos'u Aiol kentlerinden biri olarak anar. Kent hakkında başka bir bilgi aktarmayan Herodotos Aiollar'ın toprakları İon'lardan daha bereketli ama havası onlarınki kadar güzel olmayan bir ülkeye sahip olduklarını söyler (Herodotos, 67).

Antik çağın ünlü coğrafyacısı Strabon da Temnos'a değinir. Onun Geographika isimli müthiş eserinin antik Anadolu coğrafyasını kapsayan 12, 13 ve 14. kitaplarından, antik Temnos kentinin bugünkü İzmir'in kuzeyinde yer alan Aiolis kentlerinden biri olduğu bilgisini ediniriz.